Leerbereidheid van leerlingen aanwakkeren - Deel 3: Uitwerking van de praktijkprincipes

Elk praktijkprincipe werd apart toegelicht. De belangrijkste elementen heb ik nog eens overgenomen.
Bij puntje 2 worden de verschillende fases die een groep doorloopt weergegeven. Dit was de eerste keer dat ik hierover gelezen had en vond ik interessant om te kunnen na gaan in welke fase mijn stageklas zich bevindt.
Bij puntje 3 werd ook gezegd dat het niet nodig is om alle principes steeds toe te passen. Het boek is een hulpmiddel om manieren aan te bieden wanneer je op zoek bent hoe je de leerbereidheid extra kan aanwakkeren tijdens een les.
Over de meeste principes had ik wel al gehoord en kon ik me elementen voorstellen hoe je hieraan kon werken. Maar bij principe 5 'Hoe omgaan met weerstand' heb ik gemerkt dat het belangrijk is hier oog voor te hebben en dit niet zomaar te negeren.

Tot slot ook nog eens de definitie die verschillende keren aan bod komt in het boek:
motivatie  = context x x interesse x zelfinschatting

Hieronder vind je per praktijkprincipe nog wat meer informatie.

1 – Werken aan een positieve relatie met de leerlingen

Misschien het belangrijkste principe. Veilige sfeer, leerlingen die zich gewaardeerd voelen, wederzijds respect tussen leerling en leerkracht.

Een negatieve gebeurtenis kan vele positieve ervaringen teniet doen. Opletten dat je onbedoeld leerlingen niet raakt.

Verticale en horizontale lijnen bij relaties. Verticaal: familie en bloedverwanten, bijna onvoorwaardelijk.

2 – Veilig leerklimaat door het bieden van duidelijke grenzen en te werken aan een hechte klasgroep

Zelfdeterminatietheorie voor het bieden van structuur om motivatie van de leerlingen optimale kansen te geven.

Een klasgroep is meer dan de optelsom van alle klasgenoten. Binnen de groep zitten niet alle leden in dezelfde fase: voorlopers, middengroep en achterhoede

Verschillende fases:

0 – voorbereiding                                             1 – beginnende groep 
2 – zoektocht naar gelijkheid                             3 – streven naar veiligheid
4 – verkenning en aanvaarding van het anders zijn        5 – ontbinding

Ideale leerklimaat is in fase 3.

Wanneer een lid de groep verlaat of wanneer er een nieuw lid bijkomt is de groep niet meer hetzelfde. In principe zou er opnieuw met een soort kennismaking gestart moeten worden, het nieuwe lid moet ook zijn plaats binnen de groep kunnen vinden.

Orde en rust wanneer er gewerkt en geleerd wordt. Structuur en duidelijkheid over regels en verwachtingen, eventueel symbolen. Er is een verschil tussen regels en afspraken: regels “het is zo, dat verwacht ik”, bij afspraken kan er onderhandeld worden

3 – Kiezen van onderwerpen, methodes en activiteiten die zoveel mogelijk bij de interesses liggen

De taak zelf interessant vinden, of wat de taak oplevert interessant vinden.

Universaliteit /vs/ uniciteit

Bij keuzemogelijkheden kunnen leerlingen zelf kiezen waar hun interesses liggen (autonomieondersteunend)

De kunst om indirecte de interesse aan te spreken: als de inhoud niet lukt, probeer het met de vorm (soort activiteit, opdracht, instructie, …)
Authenticiteit en het levensecht maken.

Niet elk onderwerp leent zich even makkelijk tot het uitlokken van interesse. Je hoeft niet de hele tijd bezig te zijn met de persoonlijke interesses van je leerlingen. Deze tips zijn niet bedoeld om de druk  op leraren op te voeren, wel om hun handvatten aan te reiken wanneer zij op zoek zijn naar manieren om de leerbereidheid van hun leerlingen extra aan te spreken door in te spelen op de factor ‘interesse’.

4 – Zich verbinden met (het belang van) onderwerpen en taken

Toepassingsmogelijkheden – transfer naar het dagelijkse leven

Als leraar zelf steeds weten wat het nut of de meerwaarde van een lesonderdeel is

In de lerarenopleiding vaak nadruk op lesdoelen en de leerplannen, maar waar is de praktische waarde?

Het waarom naar situaties vanuit het perspectief van de leerlingen, niet zo zeer naar ‘later als je werkt’

Zelf naar transfer zoeken en authentieke evaluatietaken.

5 – Oprecht luisteren naar weerstand en negatieve uitingen van leerlingen

Actief luisteren naar de weerstand en de juiste afstand bewaren.
Omgaan met weerstand, 4 principes: geen enkele beter dan andere, hangt af van situatie

                Tegen-bewegen = aanmoedigen om het toch te doen, overtuigen, straffen/belonen

Samen-bewegen = zoeken naar een gemeenschappelijke richting, voorstel tot compromis

Weg-bewegen = weinig aandacht aan besteden, de weerstand negeren          

Mee-bewegen = erkennend luisteren (niet hetzelfde als zich aanpassen aan de leerling)

6 – Autonomieondersteunend taalgebruik

Psychologische vrijheid en afwezigheid van druk.

Taalgebruik is een uiting van wat we denken, geloven en verwachten.

Beloning werkt beter als het onverwacht wordt. De verrassing erin houden: niet elke keer belonen, variatie in de beloning.

7 – Structuur in de richting van het leerdoel

Structuur heeft invloed op de zelfinschatting van de leerlingen.

Vasten gewoontes bieden houvast en veiligheid.

Formuleren van leerdoelen (bij een nieuw onderwerp).

Sandwichmethode :      aankondigen wat je gaat vertellen,

vertellen wat je hebt aangekondigd,

aangeven wat je net verteld hebt

Heldere instructies: specifiek, meetbaar en tijdsgebonden

Differentiëren met structuur en autonomie.

Stappenplannen bij grotere opdrachten: haalbare tussenstappen

Werken aan metacognitieve vaardigheden: leren leren.

OVUR principe : oriënteren, voorbereiden, uitvoering, reflectie

8 – Gepaste en haalbare uitdaging

Geloven in de capaciteiten van leerlingen.

Beginsituatie, voorkennis oproepen

Verticale leerlijnen binnen de school.

9 – Feedback die verbindingen maakt tussen wat leerlingen doen en het beoogde doel

Gewenste inhouds- en relatieniveau.

Inhoud:               Summatieve feedback (gericht op behaalde leerdoelen: toetsen, rapporten)

                           Formatieve feedback (tussentijds, meer op de zelfinschatting)

Situationeel leiderschap :            Opdragende/voorschrijvende stijl

                                                 Sturende/coachende stijl

                                                 Samenwerkende/participerende stijl

                                                 Overlatende/delegerende stijl

Effectieve feedback      Zo snel mogelijk na het gebeuren

                                    Specifiek geformuleerd

                                    Wordt frequent gegeven

Driemaal zoveel positieve als negatieve feedback

10 – Voeling met je eigen behoeftes, interesses, motivatie + structurele ondersteuning en inspiratie voor jezelf